Asset Publisher Asset Publisher

Pomniki przyrody

Pomniki przyrody to forma indywidualnej ochrony przyrody. Zalicza się do nich pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

W granicach Nadleśnictwa Giżycko znajdują się zewidencjonowane pomniki przyrody. Na omawianym obszarze dominującą formą ochrony pomnikowej są pojedyncze drzewa. Kryteriami uznawania drzew za pomniki są:

  1. obwód pnia nie mniejszy niż minimalny obwód pnia drzewa mierzony na wysokosci 130 cm dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew, lub
  2. wyróżnianie się wśród innych drzew tego samego rodzaju lub gatunku w skali kraju, województwa lub gminy, ze wzgledu na obwód pnia, wysokość, szerokość korony, wiek, występowanie w skupiskach, w tym alejach lub szpalerach, pokrój lub inne cechy morfologiczne, a także inne wyjątkowe walory przyrodnicze, naukowe, kulturowe, historyczne lub krajobrazowe.

Orientacyjny obwód pnia (na wysokości pierśnicy) dla rodzimych gatunków drzew i krzewów uznawanych za pomniki ze względu na swoje rozmiary jest różny dla poszczególnych gatunków i wynosi:

 Lp.  Rodzaj/gatunek drzewa Minimalny obwód
pnia drzewa*
1.   bez koralowy, cis pospolity, jałowiec pospolity, kruszyna pospolita, rokitnik zwyczajny, szakłak pospolity, trzmielina  50 
2.   bez czarny, cyprysik, czeremcha zwyczajna, czereśnia, głóg, jabłoń, jarząb pospolity, jarząb szwedzki, leszczyna pospolita, żywotnik zachodni 100
3.   grusza, klon polny, magnolia drzewiasta, miłorząb sosna Banksa, sosna limba, wierzba iwa, żywotnik olbrzymi 150
4.   brzoza brodawkowata, brzoza omszona, choina, grab zwyczajny, olsza szara, orzech, sosna wejmutka, topola osika, tulipanowiec, wiąz górski, wiąz polny, wiąż szypułkowy, wierzba pięciopręcikowa 200
5.   daglezja, iglicznia, jesion wyniosły, jodła pospolita, kasztanowiec zwyczajny, klon jawor, klon wzyczajny, leszczyna turecka, modrzew, olsza czarna, perełkowiec, sosna czarna, sosna zwyczajna, świerk pospolity 250
6.   buk zwyczajny, dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, lipa, platan, topola biała, wierzba biała, wierzba krucha 300
7.   inne gatunki topoli niż wymienione w lp. 4 i 6. 350

* - mierzony w centymetrach na wysokości 130 cm, jeżeli drzewo na wysokosci 130 cm posiada kilka pni - za obwód pnia drzewa przyjmuje się sumę obwodu pnia o najwiekszym obwodzie oraz połowy obwodów pozostałych pni.

Wymiary podane w powyższej tabeli obowiązują od 17 grudnia 2017 r.

Sosna czarna (Pinus nigra Arn.) w leśnictwie Wydminy, oddział 140b. Fot. Krzysztof Sawicki.

O objęciu ochroną może również zdecydować występowanie drzewa na granicy lub poza granicą naturalnego zasięgu danego gatunku. Ochronie podlegają również dzieła sztuki ogrodniczej (parki) oraz elementy mające znaczenie dla piękna krajobrazu (np. aleje).
Wybrane wymiary drzew będących pomnikami przyrody na terenie Nadleśnictwa Giżycko:

 dąb szypułkowy  „Wojciech"  wiek 650 lat, obwód 616 cm
 dąb szypułkowy „Wyniosły"   wiek 450 lat, obwód 445 cm
 dąb szypułkowy „Dowejko"    wiek 490 lat, obwód 445 cm
 dąb szypułkowy „Domejko"     wiek 490 lat, obwód 440 cm
 dąb szypułkowy „Morsztyn"    wiek 330 lat, obwód 470 cm 


Fot. Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) Wojciech 650 lat.
W powiecie giżyckim znajduje się duża ilość wielkich głazów narzutowych. Zachowały się tutaj liczne potężne okazy, które obecnie podlegają ochronie jako pomniki przyrody. Głazy te pochodzą z epoki lodowej. Stanowią one świadectwo potężnej siły lodolądu, który ciągnął za sobą na przestrzeni setek kilometrów wielkie odłamki skał. W niektórych okolicach zwłaszcza przy wzgórzach moren czołowych, występują wielkie skupiska głazów narzutowych, zwane głazowiskami. Najciekawsze głazowisko, składające się z tysiąca głazów, znajduje się koło byłego PGR-u Fuleda nad jeziorem Dobskim. W chwili obecnej jest częścią rezerwatu „Jezioro Dobskie".   

Oprócz drzew w Nadlesnictwie Giżycko ochroną pomnikową objęte zostały głazy narzutowe leżące na terenie lasów nadleśnictwa, wybrane pomiary kilku z nich:

 głaz narzutowy o obwodzie 1310 cm   wysokości 180 cm
 głaz narzutowy o obwodzie   925 cm  wysokości 160 cm
 głaz narzutowy o obwodzie 1050 cm  wysokości 180 cm


Czaswlas.pl - Leśny Przewodnik Turystyczny

Kryteriami uznawania tworów przyrody nieożywionej za pomniki przyrody jest wyróżnianie się w skali kraju, województwa lub gminy wśród innych tworów przyrody nieożywionej tego samego typu ze względu na:

  1. intensywność i formę koncentracji wypływu wody, właściwości fizykochemiczne wód, w tym wystepowanie wód mineralnych, lub zlokalizowanie wśród innych form geomorfologicznych - w przypadku źródeł;
  2. wysokość - w przypadku wodospadów;
  3. intensywność i formę koncentracji wypływu wody, otoczenie charakterystycznymi utworami skalnymi powstałymi z wytrącania się minerałów w wypływajacych wód lub zlokalizowanie wśród innych form geomorfologicznych - w przypadku wywierzysk;
  4. skład petrograficzny - w przypadku skałek;
  5. profil lub inne cechy geomorfologiczne - w przypadku jarów;
  6. rozmiar, skład petrograficzny lub inne cechy gelologiczne - w przypadku głazów narzutowych;
  7. długość korytarzy, wielkość deniwelacji, występowanie innych form geomorfologicznych, w tym krasowych - w przypadku jaskiń.

Kryterium uznawania tworów przyrody nieożywionej za pomniki przyrody może być także wyróżnianie się w skali kraju, województwa lub gminy wśród innych tworów przyrody nieożywionej tego samego typu, ze względu na wielkość, inne cechy morfologiczne lub strukturalne, występowanie w skupiskach, reprezentatywność, unikatowość, a także inne wyjątkowe walory przyrodnicze, naukowe, kulturowe, historyczne, krajobrazowe lub estetyczne.

W Nadleśnictwa Giżycko występuje 66 pomników przyrody, w tym:

  • pomniki przyrody ożywionej: 58 pojedyncze drzewa,
  • pomników przyrody nieożywionej (głazy narzutowe): 8 pojedynczych głazów.

W formie pomników przyrody chronione są następujące gatunki drzew:

Lp. Nazwa gatunku drzewa Ilość
1.  Dąb szypułkowy 18
2.  Grab pospolity 1
3.  Jarząb szwecki 10
4.  Jesion wyniosły 8
5.  Lipa drobnolistna 7
6.  Modrzew europejski 7
7.  Sosna zwyczajna 1
8.  Sosna czarna 2
9.  Świerk pospolity 1
10.  Wierzba biała 1
11.  Wiąz pospolity 1
12.  Żywotnik olbrzymi 1
  Razem: 58

Łącznie na omawianym terenie występuje 58 szt. drzew uznanych za pomniki przyrody, reprezentujące 12 gatunków.

Wykaz pomników przyrody powołanych na gruncie nadleśnictwa:

 Lp.  Nr rej.  Podstawa prawna   Miejscowość   Rodzaj   Obwód/Wys. 
1 108 Orzeczenie Prezydium WRN
w Olsztynie nr Lb-156/56
z 26.06.1956 r.
Gajewo

Dąb szypułkowy "Wojciech"
(Galeria)

Dąb szypułkowy "Wyniosły"
(Galeria)

6,16/20

4,45/22

2 109 Decyzja Prezydium WRN
w Olsztynie nr 344/68
z 26.06.1968 r.
Gajewo

Dąb szypułkowy "Dowejko"
(Galeria)

Dąb szypułkowy "Domejko"
(Galeria)

4,45/30

4,40/30

3  1236  Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Gajewo

Modrzew europejski "Franciszek"
(Galeria)

Modrzew europejski "Bolesław"
(Galeria)

3,13/38

3,05/35

4 1237 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Gajewo Dąb szypułkowy "Wilhelm"
(Galeria)
4,2/25
5 1238 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Wydminy

Sosna czarna
(Galeria)

Sosna czarna

Sosna pospolita

1,85/22

1,88/26

2,25/25

6   Dz.U. Woj. Warm-Maz. z dnia 26.10.2011 r. nr 177 poz. 2651. Wydminy Grab
pospolity
"Jerzy"
(Galeria)
 
7 146 Orzecz. Prez. WRN w Olsztynie RLB-16/5/52 z 29.12.1952 r. Franciszkowo Głaz
narzutowy
"Tadeusz"
(Galeria)
13,1/1,8
8 147 Dec. Prez. WRN w Olsztynie R XII-281/61 z 27.11.1961 r. Franciszkowo Głaz
narzutowy
(Galeria)
9,25/1,47
9 1247 Rozp. Nr. 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Rząśniki Wiąz
pospolity
(Galeria)
2,7/30
10 1248 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Rząśniki Jesion
wyniosły
(Galeria)
2,5/27
11 1250 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Rząśniki Jarząb szwedzki
aleja 10 drzew
(Galeria)
1,90-2,70
/23-27
12 370 Rozp. Nr 6/93 Woj. Suw. z 18.01.1993 r. Pianki Dąb szypułkowy 3,93/26
13 395 Rozp. Nr 44/94 Woj. Suw. z 28.04.1994 r. Pianki Dąb
szypułkowy
3,98/24
14 1249 Rozp. Nr 19/04 woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Pianki Świerk
pospolity
"Stanisław"
(Galeria)
2,8/33
15 1253 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Pianki Lipa
drobnolistna
- 6 drzew
2,90-3,70
/23-27
16 1255 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Pianki

Dąb szypułkowy

Dąb szypułkowy

Dąb szypułkowy

Dąb szypułkowy

4,1/25

4,2/30

4,4/22

4,7/24

17 1256 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Pianki

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły

Jesion wyniosły

2,35/27

2,45/26

2,4/27

2,85/27

2,45/26

2,7/27

18 1252 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Góra Dąb
szypułkowy
3,3/22
19 111 Dec. Praz. WRN w Olsztynie nr 356/73 z 15.11.1973 r. Rudówka Dąb szypułkowy "Morsztyn"
(Galeria)
4,7/27
20 1240 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Rudówka Żywotnik
olbrzymi
1,42/24
21 150 Dec. WRN w Olsztynie Krzyżany Głaz
narzutowy
(Galeria)
10,5/1,8
22 997 Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152 poz. 2513, 2001 r. Kamionki Głaz
narzutowy granit
7,6/2,5
23 149 Dec. Prez. WRN w Olsztynie Nr 331/68 z 26.06.1968 r. Kamionki Wierzba
(Galeria)
4,2/28
24 992 Dz.Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152 poz. 2513, 2001 r. Kamionki Głaz
narzutowy granit
"Kazimierz"
(Galeria)
14,6/2,3
25 993 Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152 poz. 2513, 2001 r. Kamionki Głaz
narzutowy granit
12,3/1,5
26 994 Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152 poz. 2513, 2001 r. Kamionki Głaz
narzutowy granit
8/0,6
27 995 Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152 poz. 2513, 2001 r. Kamionki Głaz
narzutowy granit
8,2/1,1
28 1241 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Dąb
szypułkowy
6,35/33
29 1242 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Dąb
szypułkowy
5,5/26
30 1243 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Lipa
drobnolistna
5,5/23
31 1244 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Dąb
szypułkowy
4,6/25
32 1245 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Dąb
szypułkowy
"Anna"
(Galeria)
4,7/20
33 1246 Rozp. Nr 19/04 Woj. Warm-Maz. z 24.09.2004 r. Kamionki Jesion
wyniosły
3,8/28
34 1001 Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 152, poz. 2513 z 27.12.2001r. Kamionki Dąb szypułkowy "Aleksandra" 4,0/24
35   Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. 2022, poz. 2025 z 26.04.2022r. Skorupki

Modrzew europejski
"Możdzer"

Modrzew europejski
"Krzesimir"

Modrzew europejski
"Dobromir"

Modrzew europejski
"Sławomir"

Modrzew europejski
"Jaromir"

3,10/37

 

2,88/39

 

2,60/35

 

2,65/40

 

2,64/37