Drogi miłośniku przyrody!
Przyjacielu lasu, jezior, łąk i pól.
Entuzjasto oczeretów, bagien i dzikich zakątków.

W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku przyrodnik, Mistrz fotografii przyrodniczej, filmowiec Włodzimierz Puchalski rozsławił Polską przyrodę w albumach z tzw. Zielonej serii: Bezkrwawe łowy, Wyspa kormoranów, Wśród trzcin i wód oraz W krainie łabędzia.

W roku 1954 ukazał się na rynku wydawniczym album pt. „Wyspa kormoranów”, w którym autor rozsławił wyspę Wysoki Ostrów na jeziorze Dobskim na Mazurach, nazywanej przez Puchalskiego Wyspą Kormoranów.

Kilkadziesiąt lat później chcielibyśmy śladem Mistrza pokazać Państwu inny równie piękny zakątek Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Tym razem motywem przewodnim opowieści będą czaple, którym Mistrz w swoich przyrodniczych opowieściach poświęcał wiele uwagi.

Zapraszamy na wielką przyrodniczą przygodę, w trakcie której dzięki nowoczesnej technologii, obserwując codzienne życie w kolonii czapli, poznamy jedne z najpiękniejszych ptaków.

Transmisję z kolonii czapli można również obejrzeć na kanale Lasów Państwowych
w portalu YouTube <link do transmisji>.

Zapraszamy Państwa do odwiedzania i polubienia profilu Czaple Online w portalu społecznościowym Facebook.com.

Kilka informacji o czaplach

Czapla biała (Egretta alba)

Ptak ubarwiony całkowicie na biało, o długiej, esowato wygiętej szyi. Dosyć sporych rozmiarów. Długość ciała 85-100 cm, rozpiętość skrzydeł 140-170 cm, masa ciała 0,7-1,5 kg. Samica i samiec nie posiadają cech, po których można ich odróżnić.

W szacie godowej na grzbiecie u ptaków występują wydłużone pióra, dziób jest czarny z żółtą nasadą, a nogi ciemne. Nogi ciemne, żółtymi lub cielistymi goleniami, czasami z czerwonawym odcieniem w okresie lęgowym.
W szacie spoczynkowej i młodocianej dziób jest żółty, a nogi żółtawobrązowe.

Występowanie

Czapla biała występuje na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. Jest gatunkiem migrującym. Wędrówki Europejskiej populacji odnotowano na mniejszych dystansach niż w innych miejscach. Po zakończeniu okresu lęgowego młode osobniki rozlatują się we wszystkich kierunkach. Czaple białe są towarzyskie. W miejscach obfitujących w pokarm chętnie przebywają z innymi czaplami. Zimę spędzają w rejonie Morza Śródziemnego, w Afryce na południe od Sahary, nad zatoką Perską, zalatując nawet do południowych Chin i południowej Korei. Pojedynczym osobnikom lub niewielkim grupom czapli białych zdarza się zimować w Polsce południowej. Można je wtedy spotkać nad niezamarzniętymi rzekami, stawami rybnymi i zbiornikami retencyjnymi.

Pokarm

Czaple żywią się zwierzętami wodnymi, np. rybami, płazami, gadami, skorupiakami i owadami. Zdarza im się upolować małe ssaki i ptaki. Żerują na bagnach, terenach zalewowych, obrzeżach jezior i stawów hodowlanych, brzegach i ujściach rzek.

Lęgi

Czaple mogą gniazdować samotnie, zazwyczaj gniazdują jednak w koloniach, w towarzystwie innych gatunków czapli. Na lęgowiska przylatują w marcu lub w kwietniu. Gniazda budują w trzcinach, na krzewach lub na drzewach. Odbywają jeden lęg w sezonie, podczas którego samica znosi 3-5 niebieskawych jaj, które rodzice wysiadują 25-26 dni. Wysiadywaniem i opieką nad potomstwem zajmują się oboje rodzice.

Młode początkowo przebywają w gnieździe, a potem w jego pobliżu. Po 6-9 tygodniach potrafią już latać.

Rozwój i stan populacji

Historia tego gatunku odnotowała wyjątkowo duże zmiany w jego liczebności i obszarach, na których występował. Na czaple białe w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku polowano powszechnie w celu pozyskania piór, które były ozdobą damskich kapeluszy. O skali tego procederu świadczy fakt, że w pierwszym kwartale 1885 roku w Londynie sprzedano 750 tys. skórek czapli białej. Z czasem czapla biała stała się gatunkiem na krawędzi wymarcia. Wyniku nacisku szeregu towarzystw ornitologicznych zaczęto wprowadzać zakaz odstrzału i objęto gatunek ochroną.

Przed rokiem 1950 w Polsce czapla biała była bardzo rzadko spotykana. Na Warmii i Mazurach odnotowano to dwukrotnie (Tischler 1941, Puchalski 1957). W latach 90. na obszarze Białorusi, Łotwy, Słowacji, Polski, Niemiec, Holandii i Francji liczebność czapli białej prawdopodobnie nie przekraczała 30 par. Dzięki objęciu ochroną gatunkową czapli białej jej liczebność zaczęła się powoli odbudowywać i czaple powoli zaczęły powracać na dawniej zajmowane obszary. Do połowy lat 70. czapla biała zalatywała do naszego kraju rzadko. W Polsce czapla biała gniazduje od 1997 roku, kiedy to pierwsze trzy pary lęgowe wykryto na Bagnach Biebrzańskich. W roku 2010 liczebność czapli białej odwiedzających nasz kraj oszacowano na około 4500 ptaków, przebywających głównie na terenach południowej i wschodniej Polski.

Na Warmii i Mazurach w roku 2008 odnotowano pierwszy przypadek lęgu czapli białej na polderze k. Sątop-Samulewa. Kolejne stanowisko lęgowe z 8 parami wykryto w roku 2012 nad jeziorem Gołdapiwo.

W latach 2013-2018 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 168-489 par.
Według danych Monitoringu Czapli Siwej i Białej za rok 2021, na 10 stanowiskach lęgowych stwierdzono 955 par lęgowych czapli białej. Wszystkie kolonie lęgowe czapli białej skupione były wyłącznie w północno-wschodniej części Polski.

Status ochronny

W Polsce czapla biała objęta jest ochroną gatunkową ścisłą.

Czapla siwa (Ardea cinerea)

Czapla siwa to największa z czapli lęgowych w Polsce. Ptak o wielkości zbliżonej do bociana białego i żurawia. Długość ciała 90-105 cm, rozpiętość skrzydeł 175-195 cm, masa ciała 1,0-2,3 kg. Charakteryzuje się długą szyją, potężnym żółtym dziobem i długimi nogami. Samiec i samica nie posiadają cech, po których można ich odróżnić. Na głowie białe czoło. Od oczu, aż po tył głowy biegnie pasmo czarnych piór, które w okresie godowym tworzą czub. Z przodu szyi przebiega również pasmo czarnych piór.
W szacie godowej na grzbiecie i piersi występują wydłużone pióra.
Młode osobniki można rozpoznać po jednolitym szarym upierzeniu, braku na ciemno ubarwionej głowie długiego czuba oraz szarożółtym dziobie.

Występowanie

Zasięg występowania czapli siwej jest nieregularny, na obszarze Euroazji, Afryki, Azji Południowej i Ameryki Południowej czaple występują na wybranych przez siebie obszarach. Podobnie jak czaple białe jest to ptak towarzyski i chętnie łączy się w grupy, często razem z Kormoranami. Jest gatunkiem migrującym. Wędrówki czapli siwych rozpoczynają tuż po osiągnięciu lotności przez młode osobniki. Większość czapli siwych gniazdujących w Polsce zimuje poza granicami kraju i okres ten spędza na południu Europy – od wschodnich wybrzeży Hiszpanii do Grecji, a nawet dalej zalatując do środkowej Afryki.

Pokarm

Skład diety czapli siwej uzależniony jest od dostępności zdobyczy. Ptaki te odżywiają się rybami, płazami, małymi ssakami, owadami i gadami, nie pogardzą również pokarmem roślinnym. Czaple siwe można spotkać w różnych miejscach. Lubią naturalne i sztuczne płytkie zbiorniki wodne, z wodami słodkimi, słonawymi i słonymi na terenach nizinnych.

Lęgi

Czaple siwe mogą gniazdować pojedynczo lub w koloniach. W naszym kraju gnieżdżą się głównie na drzewach, iglastych i liściastych, czasami gniazda budują na ziemi, np. w trzcinie. Jeśli czaple nie są prześladowane, to zdarza im się zagnieździć np. w centrum miasta w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka (Amsterdam, Wiedeń).

Młode osobniki dojrzałość płciową osiągają w drugim lub trzecim roku życia.

Dojrzałe osobniki do lęgów przystępują na przełomie marca i kwietnia. Zwykle odbywają jeden lęg w sezonie, podczas którego samica znosi 3-5 jaj, które rodzice wysiadują 25-26 dni. Opieką nad potomstwem zajmują się oboje rodzice. Młode czaple po 20-30 dniach od wyklucia się zaczynają przechodzić z gniazda na sąsiednie gałęzie, a po 50 dniach potrafią już latać.

Rozwój i stan populacji

W Polsce do połowy XIX wieku czapla siwa była szeroko rozpowszechniona. Na przełomie XIX i XX wieku w wyniku tępienia jej ilość i zasięg występowania zmalał. W wyniku objęcia ochroną rezerwatową czaplińców zaczął następować powolny wzrost liczebności.
W latach 2013 – 2018 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 9000-9500 par.
Według danych Monitoringu Czapli Siwej i Białej za rok 2021 na 206 stanowiskach lęgowych stwierdzono 11 249 par lęgowych czapli siwej.

Status ochronny

W Polsce czapla siwa objęta jest ochroną gatunkową częściową z wyjątkiem osobników występujących na terenie stawów rybnych uznanych za obręby hodowlane.
W Europie gatunek ten nie jest zagrożony.

Mazurski czapliniec 2010

Historia pierwszego lęgu w czaplińcu

• 1986 – zalesiono grunt porolny o pow. ok. 1,2 ha, będący w zarządzie Nadleśnictwa Giżycko. Główny gatunek drzew posadzony na tym terenie to sosna.
• 2010 – młodnik sosnowy posadzony w 1986 roku osiągnął już okres dojrzewania, drzewa osiągają rozmiary żerdzi (15-30 lat).
• marzec 2010 – rozpoczęła się wiosenna wędrówka czapli z zimowisk.
• 5.04.2010 – zaobserwowano dwie pary czapli siwych które rozpoczęły budowę gniazd w młodniku. Budują gniazda na sosnach  na wysokości ok. 4 metrów.  Odległość gniazda od gniazda  ok. 5 metrów. Odległość gniazd od budynku gospodarczego ok. 40 metrów.
• 6.04.2010 - chłodny wieczór, czaple były nieaktywne. Siedzą na gałęziach i pilnują dotychczas wybudowanych gniazd.
• 8.04.2010 – czaple latały w rejonie budowanych gniazd.
• 9.04.2010 – rano czaple odzywały się.
• 14.04.2010 – w odległości około 4 metrów do gniazda znaleziono skorupkę po wykluciu się czapli.
• 22.04.2010 – wieczorem w pobliżu gniazd sprawdzono, czy jeszcze są czaple, gdyż w ostatnich dniach ich aktywność zmalała do zera.  Po zbliżeniu się w okolice gniazda, jedna z czapli wzbiła się w powietrze, zatoczyła krąg wokół gniazda i wróciła do gniazda.
• 23.04.2010 – około godziny po zachodzie słońca dwie czaple przyleciały i usiadły w pobliżu gniazd.
• 9.05.2010 – w nocy słychać było rwetes dochodzący z okolic gniazd. Następnego dnia widziano w okolicy kunę. Prawdopodobnie splądrowała gniazda.
• 12.05.2010 – zaobserwowano czaplę, która poderwała się z gniazda.
• 24.05.2010 – znaleziono kolejne trzy skorupki po jajkach.
• 7.06.2010 – słychać wrzaski młodych czapli w ciągu dnia i czasami w nocy.
• 14.07.2010 – już nie słychać młodych czapli, najprawdopodobniej opuściły gniazda – 3 młode.

2023