Historia Doby i okolic.

Wieś Doba powstała w 1496 r. Pierwszym jej sołtysem był Polak, Jan Wojciech. W roku 1529 wraz z rozległymi ziemiami pomiędzy Kętrzynem a Giżyckiem została nadana za zasługi wojenne rodzinie baronowskiej Schenk zu Tautenberg, która w jej posiadaniu znajdowała się aż do zakończenia II wojny światowej. Tautenbergowie pełnili często funkcje starostów węgorzewskich i giżyckich. W dobie wybudowali nie istniejącą dziś reprezentacyjną siedzibę otoczona parkiem w stylu angielskim oraz rodzinne mauzoleum rodowe z prowadzącą doń piękną aleją wiązową.

Ówcześni właściciele Doby wiedli nieustanne spory ze swoimi sąsiadami Lehendorffami.

Schenk-Tutenbergowie pochodzili z Turyngi.  Hrabiowski ród Lehndorffów wywodzili się ze szlachty pomorskiej (Mgowskich), którym w 1554 roku Albrecht Holenzollern książę Prus Książęcych nadał rozległe dobra sztynorckie.

W 1530 r. powstała w Dobie kaplica, a przed 1574 r. zbudowano tu kościół filiarny obsługiwany przez pastora z Radziejów. W 1650 r. pastor Brodziński został przepędzony z kościoła przez barona Shenk-Tautenberga, ponieważ ostro karcił go za okrutne obchodzenie się z poddanymi. Potem wybuchł długoletni spór między Tautenbergami a Lehndorffami o patronat nad kościołem, rozstrzygnięty ostatecznie na korzyść Lehndorffów. Mimo to Tautenbergowie łożyli w 1887 r. fundusze na zbudowanie wieży kościelnej, której świątynia do owej pory nie miała, i na renowację całego kościoła.

Tautenburgowie uzyskali przydomek "Schenk" za sprawą legendarnego protoplasty rodu - Varguli, który pełnił funkcję podczaszego na dworze burgundzkim. Na jego cześć do roku 1945 jedna z wysp na jeziorze Dobskim nosiła nazwę Vargula Insel. W XIX wieku nie przykładali oni rąk do akcji germanizacyjnej.: baron Schenk  w przeciwieństwie do swych sąsiadów - jak odnotował to Wojciech Kętrzyński - odzywał się do służby tylko po polsku.

Szkoła w Dobie powstała przed 1737 r., być może na długo przed tą datą, prawdopodobnie wkrótce po zbudowaniu kościoła. Ludność okoliczna była tu przez wieki polska i bardzo długo i uparcie - jak potwierdzali  obserwatorzy polscy (W. Kętrzyński) i niemieccy (H. Braun) - broniła się przed germanizacją. Jeszcze w 1890 r. kazania w miejscowym kościele wygłaszano co niedziela i po polsku i po niemiecku.

W roku 1794 proboszcz węgorzewski o nazwisku Pisanski w prowadzonych przez siebie zapiskach wspominał o wyspie Gilmie, znajdującej się na Jeziorze Dobskim, w pobliżu wsi Doba. Na Wspomnianej wyspie dawnymi czasy miał stać zamek o którym ludzie opowiadali przeróżne stare legendy. Jedna z nich opowiada o ludziach wracających zimą z Węgorzewa do miejscowości Parcz, którzy w nocy na wyspie widzieli siedzącą przy ognisku dziewicę, strzegąca ukrytych na wyspie sekretów i skarbów.

Inna legenda głosi, że dziewczyna w wyspy Virgula kochała młodego rybaka z Doby. Pewnego dnia młodzieniec nie wrócił z połowu. Chłopaka zaskoczyła burza, czółno przewróciło się i nikt nigdy go nie zobaczył. Dziewczyna wybiegała często na brzeg i zapłakanymi oczami patrzyła na fale.

Pewnego razu, gdy jezioro było spokojne, jak śpiące dziecko, dziewczyna zobaczyła na piasku pod wodą łańcuszek, który kiedyś podarowała oblubieńcowi. Sięgnęła po niego, ale w jej rękach stawał się on coraz dłuższy i dłuższy. Gdy dziewczyna pociągnęła mocniej, z jeziora wynurzyła się wyspa porośnięta krzakami i drzewami. Przybliżała się ona coraz bardziej i gdy była już tuż przy brzegu, urwał się łańcuszek i wyspa stanęła. I stoi tam do dnia dzisiejszego. Ta wyspa to Gilma!

Rok 1949.
  

Miejscowość ta, zwana urzędowo Dobben, przed ostatnią wojną należała do powiatu węgorzewskiego. W roku 1955 granice powiatu giżyckiego zmieniono i miejscowość Dobą stała się jego częścią.

W roku 1961 została ustalona trasa szlaku turystyki pieszej przebiegającego przez dolinę wielkich wielkich jezior mazurskich. Szlak ten jest oznaczony kolorem czerwonym na białym tle. Długość szlaku wynosi około 180 km, z czego około osiemdziesięciu  przypada na powiat giżycki.

Źródło:

• Andrzej Wakar, Tadeusz Willan, Giżycko z dziejów miasta i powiatu, Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1966.
• Mazury, Słownik stronniczy ilustrowany pod redakcją Waldemara Mierzwy, Wyd. Retman Baobab, 2008.
• Max P. Toeppen, Wierzenia mazurskie, Wyd. Moja Biblioteka Mazurska, Dąbrówno 2008.
• Jerzy Marek Łapo, Czarci Ostrów. Wielki zbiór podań ludowych z Mazur, Wyd. Moja Biblioteka Mazurska, Dąbrówno 2014.